H γαλλική Εθνοσυνέλευση ενέκρινε, την Τρίτη, την ένταξη στο άρθρο 34 του Συντάγματος της ελευθερίας (όχι όμως του δικαιώματος) των γυναικών στην άμβλωση, εισάγοντας διάταξη που προβλέπει πως «ο νόμος ορίζει τις προϋποθέσεις με τις οποίες ασκείται η εγγυημένη ελευθερία της γυναίκας να προβεί σε εκούσια διακοπή της κύησης».
Η νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης Μακρόν εγκρίθηκε από τη συντριπτική πλειοψηφία του σώματος με μόνο 30 βουλευτές της Δεξιάς και Ακροδεξιάς να το καταψηφίζουν και 493 να το υπερψηφίζουν, τόσο από το στρατόπεδο του κυβερνητικού συνασπισμού του Εμανουέλ Μακρόν όσο και από αριστερά κόμματα και τη NUPES (τον συνασπισμό της Ανυπότακτης Γαλλίας με τους σοσιαλιστές, τους κομμουνιστές και τους Πράσινους), αλλά και από τμήμα των Ρεπουμπλικανών και του Εθνικού Συναγερμού της Μαρίν Λεπέν.
Πρόκειται για το πρώτο βήμα μιας συνταγματικής αναθεώρησης, που, εφόσον ξεπεράσει τον σκόπελο της διαδικασίας ολοκλήρωσής της, θα καταστήσει τη Γαλλία την πρώτη χώρα στον κόσμο όπου η άμβλωση είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη. Μοναδικό ιστορικό προηγούμενο ήταν στην πρώην Γιουγκοσλαβία, όπου η εκούσια διακοπή της κύησης περιλαμβανόταν στο Σύνταγμά του 1974. Ανάλογη απόπειρα έγινε και με την πρώτη πρόταση αντικατάστασης του χουντικού Συντάγματος στη Χιλή, που ωστόσο απορρίφθηκε με δημοψήφισμα τον Σεπτέμβριο του 2022.
Στα τέλη Φεβρουαρίου, το κείμενο θα συζητηθεί στην υπό συντηρητική πλειοψηφία Γερουσία, όπου θα μπορούσε η διαδικασία να τροχοπεδηθεί ή να γίνουν αλλαγές στο κείμενο, όπως δείχνουν και οι πρόσφατες δηλώσεις του Ρεπουμπλικανού προέδρου του σώματος, Ζεράρ Λαρσέρ: «Η εκούσια διακοπή της κύησης δεν απειλείται στη χώρα μας. Αν απειλείτο, πιστέψτε με, θα έδινα μάχη για να διατηρηθεί». Κάτι που θα ακύρωνε τη διαδικασία, καθώς, για να ισχύσει η συνταγματική αναθεώρηση, πρέπει όχι μόνο να εγκριθεί και από τα δύο σώματα του Κοινοβουλίου, αλλά και το κείμενο που θα υπερψηφιστεί να είναι ακριβώς το ίδιο. Κι έπειτα -ούτως ή άλλως- θα πρέπει να επικυρωθεί σε ολομέλεια Εθνοσυνέλευσης και Γερουσίας με την ψήφο των τριών πέμπτων όλων των μελών του Κοινοβουλίου.
Η οργάνωση Le Planning Familial (Οικογενειακός Προγραμματισμός) μίλησε για «ιστορική ψήφο σε μια ιστορική μάχη για τις φεμινίστριες», καλώντας τους γερουσιαστές να ακολουθήσουν το παράδειγμα των βουλευτών. Ανησυχία που μοιράζεται και ο υπουργός Δικαιοσύνης, Ερικ Ντιπόν Μορετί, ο οποίος τόνισε ότι θα μεταφέρει αυτό το μήνυμα στη Γερουσία και θα προσπαθήσει «με αποφασιστικότητα» να την πείσει για την αναγκαιότητα αυτού του νόμου.
Στη Γαλλία, το δικαίωμα εκούσιας διακοπής της κύησης νομοθετήθηκε το 1975 με τον Νόμο Βέιλ, που πήρε το όνομά του από τη Σιμόν Βέιλ, υπουργό Υγείας επί προεδρίας του Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν, η οποία έδωσε πολύχρονη μάχη για την αποποινικοποίηση της άμβλωσης. Σήμερα, δε, η συντριπτική πλειοψηφία των μελών του Κοινοβουλίου δεν το αμφισβητεί.
Ωστόσο, η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, τον Ιούνιο του 2022, που κατάργησε το δικαίωμα στην άμβλωση σε ομοσπονδιακό επίπεδο, επιτρέποντας έτσι στις Πολιτείες να το περιορίσουν ή και απαγορεύσουν, σήμανε συναγερμό στην Ευρώπη. Μια ήπειρο όπου επίσης απειλείται το δικαίωμα των γυναικών να αποφασίζουν για το σώμα τους, όπως συμβαίνει, π.χ., στην Πολωνία, την Ουγγαρία, τη Μάλτα και όπως υπάρχουν φόβοι ότι μπορεί να συμβεί και στην Ιταλία της Τζόρτζια Μελόνι.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντέδρασε τότε, εγκρίνοντας ψήφισμα που καταδίκασε την «υποβάθμιση της υγείας και των σεξουαλικών και αναπαραγωγικών δικαιωμάτων στις ΗΠΑ», κάνοντας παράλληλα έκκληση να ενταχθεί το δικαίωμα στην άμβλωση στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. Είναι σε αυτό το πλαίσιο που η Γαλλία αποφάσισε να θωρακίσει τη νομιμότητα της άμβλωσης μπροστά στην πιθανότητα μιας ανάλογης οπισθοδρόμησης που κάποια δυνητική αντιδραστική πλειοψηφία θα ήθελε να επιβάλει με έναν απλό νόμο.
«Παρότι αυτή η ελευθερία δεν απειλείται άμεσα ούτε αμφισβητείται στη χώρα μας σήμερα, εκτός από μια πολύ μικρή μειοψηφική άποψη, αυτό δεν ισχύει σε άλλες χώρες», γράφει το εισηγητικό κείμενο. Και αναφέροντας ρητά την εμπειρία των ΗΠΑ, τονίζει πως «δυστυχώς αυτό δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός. Σε πολλές χώρες, ακόμη και στην Ευρώπη, υπάρχουν τάσεις που επιδιώκουν να εμποδίσουν την ελευθερία των γυναικών να διακόψουν μια κύηση, αν έτσι το επιθυμούν».
Ενα δύσκολο εγχείρημα
Τον Νοέμβριο του 2022, η Εθνοσυνέλευση υιοθέτησε πρόταση συνταγματικής αναθεώρησης που κατέθεσε η Ανυπότακτη Γαλλία και στηρίχτηκε και από τον συνασπισμό του Μακρόν, η οποία προέβλεπε πως «κανείς δεν θα παραβιάζει το δικαίωμα στην εκούσια διακοπή της κύησης». Αλλά, τον Φεβρουάριο του 2023, η Γερουσία, με πρωτοβουλία των Ρεπουμπλικανών, άλλαξε τη διατύπωση, αντικαθιστώντας το «δικαίωμα» με την «ελευθερία» και η διαμάχη για την ορολογία και την ερμηνεία της μπλόκαρε την πρόταση.
Την πρωτοβουλία ανέλαβε τελικά η κυβέρνηση, με τον Μακρόν να επιμένει πως απαιτείται η συνταγματική κατοχύρωση, γιατί «τα δικαιώματα των γυναικών αποτελούν πάντα επισφαλή επιτεύγματα» που μπορεί ανά πάσα στιγμή να αλωθούν. Και να καταθέτει, τον περασμένο Δεκέμβριο, σχετικό συμβιβαστικό νομοσχέδιο, εγκαταλείποντας τον όρο «δικαίωμα», αλλά διατηρώντας τη δέσμευση «να αποτυπωθεί ρητά στο Σύνταγμα η ελευθερία των γυναικών να προσφύγουν σε εκούσια διακοπή κύησης, ώστε να διασφαλίσουμε επίσημα ότι τίποτα δεν μπορεί να εμποδίσει ή να αναιρέσει κάτι που, με αυτόν τον τρόπο, θα είναι μη αναστρέψιμο».
Είναι αυτό το κείμενο που τελικά στις 30 Ιανουαρίου υπερψήφισε η Εθνοσυνέλευση. Ενα κείμενο, το οποίο όπως σχολίασε η Ματίλντ Πανό της Ανυπότακτης Γαλλίας, είναι «η εκδίκηση για την ντροπή, τη μυστικότητα, τη σιωπή, τον πόνο και τον θάνατο που εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν».
