Ακόμα και οι συνταγματικές εκτροπές του πρώτου κυβερνήτη ορίζονται από το ισχύον συνταγματικό πλαίσιο και διέπονται από αυτό παρά το ότι εκδηλώθηκαν με έκτακτες εξουσίες.
Μετά την έλευση των Βαυαρών ο τόπος θα γνωρίσει ένα σύντομο αλλά ταραγμένο διάστημα απόλυτης μοναρχίας, η οποία θα ανατραπεί με μια πάνδημη λαϊκή επανάσταση.
Ως πρώτο συμπέρασμα επομένως το νεαρό ελληνικό κράτος δεν ξεκίνησε μόνο ως ελεύθερη εστία των Ελλήνων, αλλά και ως κιβωτός των προσδοκιών τους για ένα δίκαιο και ελεύθερο σύστημα διακυβέρνησης.
Τα πρώτα ελληνικά Συντάγματα, δηλαδή τα Συντάγματα της δεκαετίας 1821-1830, καταρτίστηκαν από συνελεύσεις αντιπροσώπων, οι οποίες λειτουργούσαν υπό την επίδραση δύο παραγόντων.
Ο πρώτος παράγοντας ήταν η συνάντηση των κεντροευρωπαϊκών δυνάμεων με την Ελληνική Επανάσταση στο στρατιωτικό επίπεδο.
Ο δεύτερος παράγοντας ήταν το γεγονός ότι το λεγόμενο φιλελληνικό ευρωπαϊκό κίνημα συγκροτήθηκε από πρόσωπα, τα οποία ήταν βαθύτατα πεπεισμένα για την ορθότητα των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης, του διαφωτισμού και του συνταγματισμού. Από την άποψη αυτή οφείλεται ειδική μνεία στον Αδαμάντιο Κοραή, ο οποίος, με το πολυσχιδές έργο του, σημάδεψε τη διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού στον ελληνικό χώρο.
Παρενθετικά τώρα ορισμένες επισημάνσεις και παρατηρήσεις:
Μολονότι η σύγκρουση της αστικής τάξης με την απόλυτη μοναρχία είναι ήδη προϊούσα στην Αγγλία από τον 17ο αιώνα, η σύγκρουση αυτή σφραγίζεται δραματικά από ένα μεγάλο πολιτικό και κοινωνικό γεγονός, τη Γαλλική Επανάσταση του 1789.
Πρώτον, διότι η Γαλλική Επανάσταση και τα γεγονότα της υπερβαίνουν την αστική διάσταση ως ταξική διάσταση και καλύπτουν περισσότερες τάξεις. Στη Γαλλική Επανάσταση δεν μετέχουν μόνο οι αστοί, μετέχουν ευρύτερα κοινωνικά στρώματα.
Δεύτερον, διότι η Γαλλική Επανάσταση, διά της συμμετοχής και άλλων πλην των αστικών κοινωνικών στρωμάτων, δεν έχει μόνο ως αίτημα την κατοχύρωση ατομικών δικαιωμάτων και κυρίως του δικαιώματος της ατομικής ελευθερίας, αλλά έχει και άλλα επιπλέον αιτήματα. Για πρώτη φορά στη Γαλλική Επανάσταση προβάλλονται τα αιτήματα της δημοκρατικής διαδικασίας, της λαϊκής κυριαρχίας καθώς και το αίτημα της διάκρισης των εξουσιών.
Για τον λόγο αυτό η Γαλλική Επανάσταση θεωρείται η μεγάλη ιστορική αφετηρία των σύγχρονων δημοκρατικών Συνταγμάτων και του σύγχρονου συνταγματισμού, αλλά και ο πρόδρομος των μετέπειτα μεγάλων επαναστάσεων στην υπό σύσταση Ελλάδα, στη Βόρεια Αμερική, σε χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, στη Ρωσία.
Συνεπώς η Ελλάδα ξεκίνησε την πορεία της ως ανεξάρτητη χώρα με βάση τις αρχές του συνταγματισμού και του Διαφωτισμού. Τα πρώτα συνταγματικά κείμενα του επαναστατημένου λαού ήταν κείμενα με εξαιρετικά προοδευτικό και ριζοσπαστικό περιεχόμενο με δεδομένο το συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο των αρχών του 19ου αιώνα.
Δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι οι αντιπρόσωποι στις συνελεύσεις που συγκρότησαν αυτά τα Συντάγματα σε πολλές περιπτώσεις υπερέβησαν ιδεολογικά και πολιτικά θέσφατα και υιοθέτησαν θέσεις πιο προωθημένες ακόμα και από τα συνταγματικά κείμενα τα οποία προήλθαν μέσα από τη Γαλλική Επανάσταση. Το ελληνικό κράτος στη θεσμική αφετηρία του διαπνεόταν αμετακλήτως από το ιδεολογικό κίνημα του Διαφωτισμού.
Και ιδού επέρχεται τώρα το ερώτημα αμείλικτο και ανυπόφορο. Πώς θα εορτάσει τα 200 χρόνια από την Επανάσταση η Ελλάδα, όταν τον τελευταίο καιρό υποχωρεί θεαματικά και συστηματικά από τις αρχές του Διαφωτισμού και του δημοκρατικού συνταγματισμού; Οπισθοχώρηση και σκοταδισμός.
Οταν πλέον εντάσσεται στον χώρο των αυταρχικών και ελεγχόμενων συστημάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης μαζί με την Ουγγαρία και την Πολωνία;
Οταν εγκαλείται καθημερινά από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, δηλαδή το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και το Συμβούλιο της Ευρώπης;
Ως κράτος τον σιδηρόφρακτων και της ακύρωσης του δικαιώματος των διαδηλώσεων, ως κράτος που οδηγεί στην εξόντωση τους πρόσφυγες και μετανάστες στο Αιγαίο, ως κράτος ανύπαρκτου δικαιώματος ασύλου, ως μονοκομματικό κράτος στη λειτουργία των ΜΜΕ, ως εντόνως προβληματικό κράτος απέναντι στην ελευθερία του Τύπου (λίστα Πέτσα) και επίσης εξόχως προβληματικό απέναντι στην ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης (ανηλεής δίωξη δικαστικών λειτουργών που ασχολήθηκαν με τις αιμομικτικές σχέσεις σκανδάλων και πολιτικής).
Προσοχή, το 2021 κάποιες και κάποιοι κινδυνεύουν να εκτεθούν ανεπανόρθωτα. Και ομολογουμένως μερικές και μερικοί δεν το αξίζουν.
*ομότιμος καθηγητής, πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου
